Bereken broeikasgasintensiteit met disclosure B3 van de VSME-richtlijn

De VSME-richtlijn (vrijwillige duurzaamheidsstandaard voor KMO’s) biedt een helder kader voor het berekenen van energieverbruik en broeikasgasemissies. In disclosure B3 van de basismodule is vastgelegd dat een onderneming haar totale energieverbruik in MWh moet rapporteren (met een uitsplitsing naar hernieuwbare en niet-hernieuwbare energiebronnen) én haar totale broeikasgasemissies (totaal van Scope 1 en locatiegebonden Scope 2 emissies, in ton CO₂-equivalent) evenals de broeikasgasintensiteit (uitstoot per euro omzet)​.

​Hieronder vind je een uitgebreide uitleg over hoe je dit in de praktijk berekent, inclusief een handige tabel en een praktisch voorbeeld.

1. Gewogen emissiefactor voor niet-hernieuwbare elektriciteit

Wanneer je elektriciteit afneemt, bestaat de emissiefactor van die elektriciteit uit een mix van bronnen. Een emissiefactor is een coëfficiënt die toelaat om activiteitendata om te zetten in broeikasgasemissies​. Met andere woorden, de CO₂-uitstoot van een activiteit wordt berekend door het verbruik te vermenigvuldigen met de bijbehorende emissiefactor​ (co2emissiefactoren.nl). Voor niet-hernieuwbare stroom (elektriciteit uit fossiele bronnen) bereken je de gewogen gemiddelde emissiefactor op basis van de samenstelling van je stroommix. Op elke elektriciteitsfactuur staat vermeld welk percentage van de geleverde elektriciteit uit welke bron afkomstig is. Door het aandeel van elke bron te vermenigvuldigen met de emissiefactor van die bron en alles op te tellen, krijg je de gewogen emissiefactor.

Onderstaande tabel illustreert dit met een voorbeeld van een stroommix die voor 50% uit kolen, 30% uit gas en 20% uit kernenergie bestaat. We berekenen stap voor stap de gewogen emissiefactor:

Energiebron	Percentage van mix (%)	Emissiefactor (tCO₂eq/MWh)	Bijdrage aan totaal (tCO₂eq/MWh)
Kolen	50%	0,9	0,45
Gas	30%	0,5	0,15
Kernenergie	20%	0	0
Totaal	100%	–	0,6 (gewogen factor)

Uit de tabel blijkt hoe elke bron bijdraagt.

Berekening: (50% × 0,9) + (30% × 0,5) + (20% × 0) = 0,45 + 0,15 + 0 = 0,6 tCO₂eq/MWh.

Dit is de gewogen emissiefactor voor de niet-hernieuwbare elektriciteit in dit voorbeeld.

2. Praktische tabel voor berekeningen

Om je energieverbruik en bijbehorende CO₂-uitstoot overzichtelijk te berekenen, is het handig om een tabel te gebruiken. Noteer per categorie het verbruik (in MWh) en pas de juiste emissiefactor toe. Vermenigvuldig vervolgens het verbruik met de emissiefactor om de emissies per categorie te krijgen, en tel deze op voor het totaal. Hieronder een sjabloon dat je kunt invullen (met voorbeeldwaarden voor emissiefactoren):

Categorie	Energieverbruik (MWh)	Emissiefactor (tCO₂eq/MWh)	Broeikasgasemissies (tCO₂eq)
Elektriciteit (hernieuwbaar)	invullen	0,0	0,0
Elektriciteit (niet-hernieuwbaar)	invullen	bijv. 0,6	= verbruik × 0,6
Brandstoffen (bv. diesel, gas)	invullen	bijv. 0,27	= verbruik × 0,27
Totaal	(som verbruik)	–	(som emissies)

Toelichting: Voor hernieuwbare elektriciteit wordt in dit voorbeeld uitgegaan van een emissiefactor 0 (aangezien bijvoorbeeld wind- of zonne-energie geen directe CO₂-uitstoot bij verbruik veroorzaakt). Voor niet-hernieuwbare elektriciteit is in het voorbeeld 0,6 tCO₂eq/MWh gebruikt (zoals berekend in sectie 1). Voor brandstoffen is 0,27 tCO₂eq/MWh als voorbeeldfactor ingevuld – in de praktijk kies je hier de factor die hoort bij de specifieke brandstof (diesel, aardgas, etc.).

Met een dergelijke tabel kun je eenvoudig je totale energieverbruik (som van de MWh) en totale emissies (som van tCO₂eq) bepalen. Deze totalen heb je nodig om te rapporteren volgens disclosure B3.

3. Emissiefactoren en eenheid-omzettingen

Het correct toepassen van emissiefactoren en het consequent omrekenen van eenheden is essentieel voor nauwkeurige berekeningen. Hieronder volgen enkele richtlijnen:

3.1 Internationale bronnen voor emissiedata

Maak gebruik van gerenommeerde standaarden en databanken voor emissiefactoren om betrouwbare cijfers te verkrijgen. Voorbeelden zijn het Greenhouse Gas (GHG) Protocol, de emissiefactoren uit het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) of de Franse database ADEME Base Carbone®. Zulke standaarden bieden gemiddeldes en methodieken die wetenschappelijk onderbouwd zijn. Nationale standaardlijsten (zoals de Nederlandse CO₂-emissiefactoren databank baseren zich op deze internationale bronnen en worden regelmatig geüpdatet door experts. Door hierop te steunen, weet je zeker dat je de juiste CO₂-uitstoot per eenheid activiteit hanteert.

3.2 Eenheid-omzettingen naar MWh

Zorg ervoor dat al je energie-eenheden consistent zijn. In de VSME-richtlijn wordt energieverbruik uitgedrukt in MWh (megawattuur) om alles uniform te houden. Je moet daarom andere energiematen omrekenen naar MWh. Enkele belangrijke conversies:

• 1 TJ (terajoule) = 277,78 MWh.

• (Ter referentie: 1 MWh = 3,6 GJ (gigajoule), en 1 TJ = 1000 GJ.)

Als je bijvoorbeeld gegevens in gigajoule (GJ) of terajoule (TJ) hebt (wat vaak het geval is bij brandstoffen of warmte), zet ze dan om naar MWh met bovenstaande factor. Zo vergelijk je alle energiestromen op dezelfde basis.

3.3 Omzettingen voor vloeibare brandstoffen

Voor vloeibare brandstoffen (zoals diesel, benzine of stookolie) heb je vaak verbruiksgegevens in volume-eenheden (liters). Deze moet je omrekenen naar energie-inhoud (MWh) om in de tabel van stap 2 in te vullen, of je kunt rechtstreeks de emissies berekenen met een geschikte emissiefactor per liter. Hier laten we zien hoe je liters omzet naar MWh in drie stappen, aan de hand van diesel als voorbeeld:

• Gegeven (diesel): 4.456.000 liter verbruikt; dichtheid = 0,84 kg per liter; netto calorische waarde (NCV) = 43 TJ per Gg (gigagram). (43 TJ/Gg wil zeggen 43 terajoule per 1.000 ton brandstof, een typische energie-inhoud voor diesel.)

  
  

• Stap 1 – Massa bepalen: Bereken de massa van de verbruikte brandstof. Vermenigvuldig het volume met de dichtheid.

  Massa diesel = 4.456.000 l × 0,84 kg/l = 3.743.000 kg = 3.743 ton.

  
  

• Stap 2 – Energie-inhoud berekenen: Converteer de massa naar energie op basis van de NCV. Eerst rekenen we ton om naar Gg: 3.743 ton = 3,743 Gg. Vermenigvuldig dit met de NCV (43 TJ/Gg) om de energie in terajoule te krijgen.

  Energie-inhoud = 3,743 Gg × 43 TJ/Gg = 160,949 TJ.

  
  

• Stap 3 – Omzetten naar MWh: Zet de verkregen energie om naar MWh voor consistentie met de rest van je data. Gebruik 1 TJ = 277,78 MWh.

  Energie-inhoud = 160,949 TJ × 277,78 = 44.708 MWh.

  
  

In dit voorbeeld komt 4,456 miljoen liter diesel overeen met ongeveer 44.708 MWh aan energie. Deze waarde kun je vervolgens gebruiken in de berekeningentabel (categorie Brandstoffen) met de juiste emissiefactor. (Je zou bijvoorbeeld ook direct de CO₂-uitstoot uit liters diesel kunnen berekenen met een liter-emissiefactor, maar het omrekenen naar MWh past binnen de uniforme aanpak van disclosure B3.)

4. Praktisch voorbeeld

Tot slot brengen we alles samen in een concreet voorbeeld. Stel, een bedrijf heeft de volgende jaarlijkse cijfers verzameld:

• Elektriciteit (hernieuwbaar): 100 MWh verbruikt

• Elektriciteit (niet-hernieuwbaar): 50 MWh verbruikt

• Brandstoffen (bijv. gas/diesel): 30 MWh verbruikt

• Scope 1 emissies: 20 tCO₂eq (andere directe emissies, buiten de 30 MWh brandstoffen)

• Scope 2 emissies: 10 tCO₂eq (indirecte emissies van ingekochte energie, naast de 50 MWh elektriciteit)

• Jaaromzet: € 1.000.000

  
  

Op basis van deze gegevens berekenen we de totale broeikasgasemissies en de intensiteit:

1. Elektriciteit (hernieuwbaar): 100 MWh × 0,0 tCO₂eq/MWh = 0 tCO₂eq (hernieuwbare stroom veroorzaakt geen uitstoot in scope 2).

2. Elektriciteit (niet-hernieuwbaar): 50 MWh × 0,6 tCO₂eq/MWh = 30 tCO₂eq. (We gebruiken hier de eerder berekende emissiefactor 0,6 tCO₂/MWh voor niet-hernieuwbare stroom.)

3. Brandstoffen: 30 MWh × 0,27 tCO₂eq/MWh = 8,1 tCO₂eq. (Hiervoor hanteren we een emissiefactor van 0,27 tCO₂/MWh als voorbeeld voor brandstoffen.)

4. Overige directe (Scope 1) en indirecte (Scope 2) emissies toevoegen: Naast de hierboven berekende emissies voegen we de reeds bekende extra emissies toe: 20 tCO₂eq (Scope 1) + 10 tCO₂eq (Scope 2).

5. Totale emissies berekenen: Tel alle emissies bij elkaar op: 0 + 30 + 8,1 + 20 + 10 = 68,1 tCO₂eq in totaal.

6. Broeikasgasintensiteit berekenen: Deel de totale emissies door de jaaromzet. GHG-intensiteit = 68,1 tCO₂eq / € 1.000.000 = 0,0000681 tCO₂eq/€.

   
   

Resultaat: De onderneming stoot in dit voorbeeld 68,1 tCO₂eq uit per jaar. Relatief ten opzichte van de omzet is dat 6,81×10^–5 tCO₂eq per euro omzet (oftewel 0,0000681 tCO₂eq/€).

Met deze berekeningen kan het bedrijf voldoen aan disclosure B3: het totale energieverbruik (hier 180 MWh waarvan 50 MWh niet-hernieuwbaar), de totale broeikasgasuitstoot (68,1 tCO₂eq) en de intensiteit (0,0000681 tCO₂eq/€) kunnen nu gerapporteerd worden. Dit ligt geheel in lijn met de VSME-eisen​. Zoals je ziet, kun je met de juiste data en methodologie je energieverbruik en emissies nauwkeurig berekenen en rapporteren. Dit zorgt voor transparantie en inzicht, wat ook de bedoeling is van de VSME-richtlijn.

Bronnen:

1. EFRAG – VSME Standard (Basismodule B3: Energie en broeikasgasemissies)​ efrag.org – Beschrijft de vereisten onder disclosure B3, waaronder rapportage van totaal energieverbruik (MWh), broeikasgasemissies (tCO₂eq, Scope 1 en 2) en de berekening van de broeikasgasintensiteit​

2. Clim’Foot – Wat is een emissiefactor?​ climfoot-project.eu – Definitie van een emissiefactor als “een coëfficiënt om activiteitendata om te zetten in broeikasgasemissies, oftewel het gemiddelde emissiepercentage van een bron per eenheid activiteit”. Toont ook een voorbeeld (0,244 kg CO₂eq per kWh gas)​.

3. CO₂emissiefactoren.nl – Hoe werkt het?​ co2emissiefactoren.nl – Uitleg van de rekensystematiek: CO₂-uitstoot = verbruik × emissiefactor. Bevestigt dat het vermenigvuldigen van verbruiksgegevens met de juiste CO₂-emissiefactor resulteert in de totale emissie​. Daarnaast is deze database een initiatief van o.a. de Rijksoverheid en wordt jaarlijks bijgewerkt op basis van de nieuwste inzichten​, wat garant staat voor betrouwbare en up-to-date emissiefactoren voor diverse energiedragers.