Koolstofarme vloeibare brandstoffen: een haalbaar alternatief voor stookolie

In België maken nog steeds veel huishoudens gebruik van stookolie voor verwarming, vooral in landelijke gebieden waar aardgas niet beschikbaar is en alternatieven zoals warmtenetten of warmtepompen financieel of technisch moeilijk haalbaar zijn. In dat kader worden koolstofarme vloeibare brandstoffen steeds vaker genoemd als mogelijke oplossing om de CO₂-uitstoot te beperken, zonder dat bestaande installaties volledig moeten worden vervangen. 

In dit artikel zetten we de belangrijkste kenmerken en aandachtspunten op een rij. 

1. Wat zijn koolstofarme vloeibare brandstoffen? 

Er bestaan twee grote categorieën: 

• Biobrandstoffen, geproduceerd op basis van biologische grondstoffen zoals plantaardig afval, gebruikte olie of dierlijke restproducten. 

• E-fuels, synthetische brandstoffen die tot stand komen via een chemisch proces waarbij hernieuwbare elektriciteit wordt gebruikt om waterstof en CO₂ om te zetten in vloeibare brandstof. 

Beide types brandstoffen worden als koolstofarm beschouwd, omdat de hoeveelheid CO₂ die vrijkomt bij verbranding gelijk is aan de hoeveelheid die eerder uit de atmosfeer werd gehaald of vastgelegd door biomassa. 

2. Diverse generaties biobrandstoffen 

Biobrandstoffen worden onderverdeeld in generaties, afhankelijk van de gebruikte grondstoffen: 

• Eerste generatie: op basis van voedingsgewassen (zoals maïs, palm of soja). Deze worden slechts beperkt ingezet wegens bezorgdheden over voedselzekerheid en landgebruik. 

• Tweede generatie: gemaakt uit afvalstromen zoals gebruikte frituurolie, houtsnippers of restvetten. Voorbeelden zijn HVO (Hydrotreated Vegetable Oil) en BtL (Biomass-to-Liquid). 

• Derde generatie: in ontwikkeling; gebaseerd op algen. Momenteel nog niet commercieel beschikbaar op grote schaal. 

3. R33: een voorbeeld van een overgangsbrandstof 

In België werd de voorbije jaren getest met R33, een mengsel bestaande uit 67% fossiele gasolie en 33% koolstofarme componenten (waaronder HVO en FAME). De eigenschappen van R33 liggen dicht bij die van klassieke mazout, maar de CO₂-uitstoot ligt ongeveer 30% lager. 

Het gebruik van bestaande infrastructuur voor opslag en distributie is mogelijk, wat R33 tot een interessante tussenstap maakt richting volledig hernieuwbare brandstoffen. 

4. Weinig aanpassingen nodig aan bestaande installaties 

In veel gevallen kunnen koolstofarme vloeibare brandstoffen gebruikt worden in bestaande stookolieketels, eventueel met beperkte aanpassingen aan bijvoorbeeld dichtingen of sproeiers. Deze kunnen doorgaans tijdens regulier onderhoud worden uitgevoerd. 

Het potentieel om zonder ingrijpende investeringen toch een lagere klimaatimpact te realiseren, maakt deze brandstoffen relevant voor huishoudens met beperkte alternatieven. 

5. Beschikbaarheid en productie in Europa 

De grootschalige productie van koolstofarme vloeibare brandstoffen staat nog in de kinderschoenen, maar er zijn plannen om tegen 2030 in Europa 28 productiesites te realiseren, samen goed voor een jaarlijkse productie van 7,6 miljoen ton. 

In landen als Nederland, Frankrijk en Finland zijn deze brandstoffen al op de markt. België beschikt zelf nog niet over productiecapaciteit, maar de infrastructuur in buurlanden kan mogelijk als aanvoerbron dienen. 

6. Wettelijke en fiscale context nog in ontwikkeling 

Voor de introductie van koolstofarme vloeibare brandstoffen op de Belgische markt is een aangepast wettelijk kader nodig. In het rapport Field tests with low carbon liquid fuel R33 formuleert in4fuels een aantal aanbevelingen, waaronder: 

• Het opnemen van R33 in de Belgische norm rond huisbrandolie (NBN T 52-716). 

• De erkenning van het Green Fuels Ready-label voor ketels en opslagtanks. 

• De invoering van fiscale stimuli, zoals een verlaagd accijnstarief voor het hernieuwbare aandeel van mengbrandstoffen. 

7. Mogelijke rol in de energietransitie 

Koolstofarme vloeibare brandstoffen kunnen een tijdelijke of complementaire rol spelen in de overgang naar een koolstofarme gebouwverwarming. Vooral in woningen waar andere oplossingen op korte termijn niet haalbaar zijn, bieden ze een manier om de uitstoot te beperken met behoud van bestaande infrastructuur. 

Voor organisaties en overheden die aan de slag willen met de energietransitie biedt dit aanknopingspunten voor beleid of interne sensibilisering.  

Tot slot 

Hoewel koolstofarme vloeibare brandstoffen momenteel nog beperkt beschikbaar zijn, tonen praktijktesten aan dat ze technisch inzetbaar zijn als alternatief voor klassieke mazout. De komende jaren zullen bepalend zijn voor hun rol binnen het Belgische verwarmingslandschap. Verdere ontwikkeling van het regelgevend kader, gecombineerd met voldoende productie en distributie, zijn daarvoor essentieel.